Polana Stańcowa
Od strony lipnickiej (z Przywarówki– Polany Stańcowej) wiedzie dużo mniej oblegany szlak zielony na Babią Górę, co jest zdecydowanie jego atutem. Jest przyjemny do przejścia, a także dostarcza alternatywę zejścia na stronę słowacką i dojście następnie do miejsca wyjścia czyli Polany Stańcowej (możliwość zostawienia środka transportu w jednym miejscu, a wyjście zejście dwoma różnymi szlakami). Sama Polana Stańcowa jest też miejscem pięknym, z możliwością odpoczynku, obcowania blisko natury, a także punktem wyjścia dla spacerów o mniejszym wysiłku fizycznym niż wyjście na Babią Górę. Stanowi ona doskonałe miejsce, jedyne w swoim rodzaju, skąd można odbyć wiele interesujących wędrówek pieszych i rowerowych. Zanim udamy się dalej warto wejść do stylowego budynku BgPN, gdzie mieści się Punkt Informacyjny i Turystyczna Izba Informacyjna oraz zobaczyć Górską Przystań, której założycielką jest księżna Yorku – Sarah Ferguson. Podążając zielonym „lipnickim” szklakiem na Babią można też (przy szczycie) natknąć się na ruiny Schroniska Beskidenverein (niemieckiej organizacji turystycznej z Bielska) uroczyście otwartego w 1905 r. Schronisko cieszyło się sporą popularnością wśród turystów i narciarzy i do lat 30. XX wieku było najwyżej położonym schroniskiem na terenie Karpat.
Dzisiejsza Stańcowa Polana stanowi resztkę olbrzymiego obszaru pastwisk, gdzie wypasano owce i woły. Jest to również doskonałe miejsce do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej, dlatego też warto poznać jej historię (informacje o polanie można również znaleźć w wydawnictwie albumowym o Lipnicy Wielkiej – jest do nabycia w Gminnym Centrum Kultury Sportu i Turystyki w bardzo przystępnej cenie).
Nazwa Stańcowa wywodzi się zapewne od nazwy polany, przy hali, wykarczowanej przez osadnika nazwiskiem Stanco. Nazwisko Stančo występuje w spisie osadników wsi Uście (słow. Ústie) z 1624 roku na roli Stańcowa.
Hala Stańcowa, w nadaniu Zamku Orawskiego z 1615 roku została oddana wsi Uście (dziś pod wodami Jeziora Orawskiego). Rozciągała się ona na wysokości 900-1200 m. n.p.m., a powierzchnia pastwisk wynosiła w 1829 roku 257ha, zaś powierzchnia lasu, w którym wypas był dozwolony 402ha. Co ciekawe, na polanie znajdowało się również 3,4ha ziemi ornej.
Lipnica Wielka Halę Stańcową dzierżawi od Komposesoratu Orawskiego dopiero od 1760 roku i wypasa tu 175 owiec dojnych, 230 jałowych (razem 405 szt.) oraz 100 wołów. Warto tu zaznaczyć, że na pastwiskach użytkowanych przez wieś według urbarza z 1619 roku, (przypomnijmy, urbarz, urbarium to spis powinności gruntowych obowiązujących poddanych wobec pana) w Lipnicy hodowano 1800 szt. owiec. Wieś oddawała Zamkowi 90 owiec rocznie jako tzw. dań baranią, a także sery i gunie. W tym czasie na Orawie było około 24 000 owiec. Stan ten ulega zmniejszeniu z początkiem XVIII w. na rzecz hodowli zagrodowej i uprawy ziemi.
Po 1849 roku zgodnie z planem regulacji lasów, część polany została zalesiona, a pozostałą z małymi przerwami dzierżawiła nadal wieś od Dominium Orawskiego do 1918 roku. Oprócz Stańcowej obecnie są na tym terenie małe polanki śródleśne: Wolarki Wyźnie, Wolarki Niźnie, Meszków Bór, Lizakówka, Zosiakowa Polana. Teren Stańcowej obejmuje obszar od granicy państwa do potoku Wyłamanej Rzeki (tędy zeszła onegdaj lawina i wyłamała las).
(mig)
Literatura:
1. Wanda Jostowa, Pasterstwo na polskiej Orawie, Ossolineum 1972
2. P. Krzywda, Grupa Babiej Góry Policy i Jałowca, Beskid Żywiecki cz. III,
3. S. Wałach, Nazewnictwo ludowe na południowo-wschodnich stokach Babiej Góry, (w:) Zagadnienia z kultury Podhala, Spisza i Orawy, Zeszyt nr 3, Nowy Targ – Zakopane 1986. Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa 2001