Piotr Borowy
28.05.1858 – 18.01.1932
Apostoł Orawy, patriota, myśliciel i pisarz
Piotr Borowy urodził się w Rabczycach 28 maja 1858 r. Był samoukiem, szczególnie interesowały go książki o tematyce religijnej. W 1882 r. założył rodzaj „chłopskiego klasztoru”, gdzie ślubowano czystość, ubóstwo i posłuszeństwo. Prowadził on ascetyczny tryb życia. Jako doskonały mówca szerzył na Orawie wiarę katolicką, kulturę polską i patriotyzm. Po 1918 roku aktywnie działał na rzecz polskości Orawy, był członkiem polskiej delegacji na konferencję pokojową w Paryżu i do prezydenta Stanów Zjednoczonych Woodrowa Wilsona w sprawie przyłączenia Orawy i Spisza do Polski, pracował w Komitecie Obrony Spisza i Orawy i w akcji plebiscytowej.
Po 1920 r. zamieszkał w Lipnicy Wielkiej, gdzie prowadził działalność apostolską i pisarską. Napisał kilkanaście utworów o tematyce religijnej, moralnej i politycznej. Najważniejsze jego dzieło to „Sąd grzesznika sam nad sobą”.
Był człowiekiem skromnym, odmówił przyjęcia przyznanej mu przez Prezydenta II RP godności senatorskiej. Zmarł 18 stycznia 1932 roku w Lipnicy Wielkiej w opinii świętości. Jego pogrzeb z udziałem delegacji rządowej był wielką manifestacją narodowo-religijną. Pochowany został na cmentarzu przykościelnym w Lipnicy Wielkiej. Prezydent RP Ignacy Mościcki odznaczył Piotra Borowego Orderem Odrodzenia Polski.
W 2010 roku został patronem Gimnazjum w Lipnicy Wielkiej. Kościół stara się o jego beatyfikację.
źródło: „Lipnica Wielka na Orawie na przestrzeni dziejów”.
więcej o Piotrze Borowym na naszej stronie orawa2024.pl
Emil Kowalczyk
17.12.1941 – 23.02.2005
– regionalista, poeta, pedagog, działacz społeczny
Emil Kowalczyk urodził się w Lipnicy Wielkiej. Ukończył Liceum Pedagogiczne, a następnie studia polonistyczne 1971 roku w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie, gdzie uzyskał tytuł magistra filologii polskiej. Pracę doktorską na temat: „Środowiskowe funkcje literatury regionalnej na przykładzie polskiej Orawy” obronił w 1981 r.
Swoją pracę zawodową związał ze Szkołą Podstawowej nr 4 w Lipnicy Wielkiej Przywarówce, gdzie był długoletnim dyrektorem, doskonałym polonistą i wychowawcą. Szkoła ta obecnie nosi jego imię.
Utworzył tutaj Dziecięcy Zespół Regionalny „Orawianie” im. Heródka. Zespół ten zdobył wiele nagród w kraju i zagranicą (występował m.in. w Niemczech, Turcji, Japonii).
Emil Kowalczyk był publicystą i poetą, autorem trzech tomików: „Napij się orawskiego ciepła” (1991), „Dookoła smreków paciorki” (1994) oraz „Mos Ty serce orawskie” (2005). Pośmiertnie wydano antologię poezji dra Emila Kowalczyka pt. „Na orawskiej pogródce” (2019).
Jest autorem wielu publikacji prasowych o tematyce orawskiej. Twórca i autor „Gminnych Nowin”.
Zasłynął jako działacz społeczny, Przez cztery kadencje pełnił funkcję Przewodniczącego Rady Gminy Lipnica Wielka, był inicjatorem powstania Liceum Technicznego i pierwszym dyrektorem, pełnił ważne funkcje w wielu organizacjach i stowarzyszeniach.
Za swoją pracę został wyróżniony wieloma odznaczeniami, m.in.: Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej.
Był przede wszystkim człowiekiem niezwykle wrażliwym, skromnym, pracowitym, uczynnym, cieszącym się dużym autorytetem.
Zmarł 23 lutego 2005 roku, spoczywa na lipnickim cmentarzu.
źródło: „Lipnica Wielka na Orawie na przestrzeni dziejów”.
Józefa Machay – Mikowa
13.11.1897 – 14.10.1942
Działaczka orawska, żołnierz ZWZ-AK, zamordowana przez gestapo
Józefa Machay – Mikowa, siostra ks. F. Machaya, po 1918 roku aktywnie działa na rzecz polskości Orawy, m.in. w Komitecie Obrony Spisza i Orawy i w akcji plebiscytowej.
W okresie międzywojennym Józefa i Emil Mikowie (związek małżeński zawarli w 1922 r.) poświęcili się pracy nad rozwojem kulturalnym, oświatowym i gospodarczym Lipnicy Wielkiej.
Józefa była prezesem lipnickiego koła Towarzystwa Szkoły Ludowej, dzięki któremu wybudowano w Lipnicy Wielkiej Dom Ludowy, powstała biblioteka i kółko rolnicze.
W czasie wojny została generalnym kwatermistrzem obszaru południowego ZWZ (a następnie AK) oraz oficerem łącznikowym między komendą główną tych organizacji a obszarem południowym. Zamordowana przez hitlerowców po długich, morderczych przesłuchaniach. Była katowana w więzieniach niemieckich w Palace w Zakopanem i Krakowie na Montelupich, nie wydając nikogo, została zamordowana 14.10.1942 r. Za swoją działalność została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Niepodległości.
źródło: „Lipnica Wielka na Orawie na przestrzeni dziejów”.
więcej o Józefinie Mikowej na naszej stronie orawa2024.pl
Emil Mika
15.05.1896 – 07.11.1941
Organista, kierownik szkoły i zespołu „Orawa”, żołnierz ZWZ-AK, zginął w Oświęcimiu
Emil Mika był organistą w lipnickim kościele, założył pierwszy na Orawie zespół regionalny „Orawiacy”, reaktywował orkiestrę dętą. Był nauczycielem i kierownikiem szkoły, która obecnie nosi ich imię. Za swoją działalność został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. Mikowie zajęli się również dokumentowaniem orawskiego folkloru.
Emil jest autorem zbioru „Pieśni Orawskie” oraz melodramatu „Sen Bacy”, Józefa napisała utwory: „Skubarki” i „Orawski pochód weselny”.
W czasie II wojny Światowej działali w ruchu oporu, Józefa ps. „Ryś” była łączniczką i Generalnym Kwatermistrzem Tajnej Organizacji Wojskowej., a następnie ZwiązkuWalki Zbrojnej; por. Emil Mika zajmował się łącznością. Oboje zostali aresztowani przez gestapo. Emil zginął w obozie zagłady w Oświęcimiu 7.11.1941 r.
Postacie tych wielkich ludzi mogą być wzorem, jak należy pracować dla swojej małej ojczyzny i jak umierać za Ojczyznę.
źródło: „Lipnica Wielka na Orawie na przestrzeni dziejów”.
więcej o Emilu Mice na naszej stronie orawa2024.pl
Karol Wójciak „Heródek”
19.10.1892-01.09.1969 r.
rzeźbiarz – prymitywista, „Orawski Nikifor”
Karol Wójciak urodził się w 1892 roku w Lipnicy Wielkiej w wielodzietnej i ubogiej rodzinie jako syn Józefa i Marii, z domu Winiarczyk. Od dzieciństwa pomagał w gospodarstwie, pasł krowy, owce i gęsi, jako dorosły również pracował u zamożnych gospodarzy. Najdłużej przebywał u Ignacego Smreczaka.
Był człowiekiem dobrodusznym, życzliwym, przez większość uważany za dziwaka żyjącego w swoim świecie, mówił szybko i niewyraźnie.
Najczęściej nosił sztruksową marynarkę z kilkoma krawatami, jak zapamiętali go starsi lipniczanie.
Jego oryginalna twórczość została późno odkryta, ale wzbudziła duże zainteresowanie znawców sztuki ludowej, przez których został
nazwany „Orawskim Nikiforem”.
Rzeźbił niesamowite i dziwne figury z okrągłych kloców, które przedstawiały głównie Chrystusa, świętych i anioły. Prace jego są cenione, kilkadziesiąt jego rzeźb znajduje się w kolekcjach prywatnych, w muzeach w kraju i za granicą.
Był również „muzykantem”. Grał na wystruganych przez siebie skrzypcach.
Zmarł w 1969 roku i został pochowany na lipnickim cmentarzu.
źródło: „Lipnica Wielka na Orawie na przestrzeni dziejów”.
więcej o Heródku na stronie herodek.pl